Çiçek Bakımı

Çiçek Nasıl Çoğaltılır? Çiçek Çoğaltma Yöntemleri (Bölüm 2)

Bir önceki yazımızda bitki çoğaltma yöntemlerinden Generatif çoğaltmayı anlatmıştık. Bir diğer bitki çoğaltma metodu olan Vegetatif çoğaltmayı da bu yazımızda sizlere anlatacağız.

İlk yazımızı okumadıysanız;  Çiçek Nasıl Çoğaltılır? Çiçek Çoğaltma Yöntemleri (Bölüm 1) 

Vegetatif Çoğaltma Nedir?

Vegatatif üretim, bir diğer yaygın kullanım adı ile Vejetatif üreme, yüksek yapılı bitkilerin yaprak, kök ve gövdelerinin, ana bitkiyle aynı genetik yapıya sahip yeni bireylerin oluşturulmasıdır.

Vegatatif üretim eşeysiz üremedir.

Vegatatif Üretim Yöntemleri 6 şekilde gerçekleştirilebilir. Bunlar;

  1. Çelikle Üretim
  2. Aşı ile Üretim
  3. Özelleşmiş Gövde ve Köklerle Üretim
  4. Doku Kültürü ile Üretim
  5. Ayırma ve Bölme ile Üretim
  6. Daldırma ile Üretim (MEGEP Bahçecilik / Üretim Teknikleri )

Bu yöntemleri tek tek incelemeden önce Vegatatif üretimin özelliklerinden ve öneminden bahsedelim.

  • Vegatatif yollarla üretilen bitkiler, ana bitkinin bütün genetik özelliklerini taşırlar.
  • Pek çok bitkide de vegatatif üreme, doğal gelişme evresi içinde kendiliğinden görülür.
  • Vegatatif üretimde başarı, anaç bitkinin seçimine bağlıdır.
  • Vegatatif çoğalmada bazı bitki türleri geç çimlenir. Bu çimlenme süresi 1-2 seneyi bulabilir.
  • Çoğu bitki çoğaltılırken genaratif üretim yerine Vegatatif yöntemi kullanılmasının sebebi, tohumlarda meydana gelebilecek hasarlar sebebi ile bitkilerin genetik özelliklerini kaybedebilecek olmalarıdır.
çelikle üretim
Çelikle Üretim Görsel: pad.org.tr
 1- Çelikle Üretim

Çelikle üretim en önemli üretim tekniklerinden biridir. Çelikle üretimi tanımlamak gerekirse şu şekilde ifade edilebilir; bir bitkinin vegatatif organlarının ana bitkiden kesilip uygun çevre koşulları altında başka bir yerde
köklendirilmesi diyebiliriz.

Çelikle Çoğaltmanın Özellikleri ve Avantajları;
  • Çelikle üretim ile küçük parçalarla dar alanlarda yeni bitkiler üretilebilir.
  • Ucuz bir yöntemdir.
  • Anaç ve kalem uyuşmazlığı yoktur.
  • Ana bitkinin beslenme durumu bitkinin köklenmesinde çok etkilidir. Eğer bitkinin azot düzeyi düşük olması ise kök sayısı artacaktır.
  • Biyokimyasal nedenlerden dolayı güç köklenen türlerde, gençlik döneminde alınan çelikler daha hızlı ve kolay köklenir.
  • Çelik alınırken çeşidi iyi bilinen bitkiler tercih edilmelidir.
  • Kimyasal faktörler (hormonlar ve karbonhidratlar gibi kimyasal faktörler; çeliklerin tipi ve zamanı gibi bitki faktörleri; nem, ışık, ısı gibi çevresel faktörler ve ortam gibi diğer faktörler çelikle çoğaltmayı doğrudan etkileyen faktörlerdir.

Alındıkları organlara göre, döneme göre ve hazırlanış şekillerine göre çelik tiplerini sınıflandırabiliriz.

Çelikle Üretimde Kök Çeşitleri
Çelikle Üretimde Kök Çeşitleri

Çelikle üretimin sınıflandırılması alındıkları organlara göre, döneme göre ve hazırlanış şekillerine göredir.

Alındıkları organlara göre, dal (gövde çelikleri, yaprak çelikleri, yaprak-göz çelikleri, kök çelikleri; alındıkları döneme göre, odun çelikleri, yarı odun çelikleri, yeşil (yumuşak) çelikler; hazırlanış şekillerine göre, adi (basit) çelikler, ölçekli çelikler, dipçikli çelikler ve sırık seçikler olarak sınıflandırılırlar.

2- Aşı ile Üretim

Aşılamada bitkinin toprak üstünde kalan kısmı yani gövde ve dalları oluşturan bölgeye kalem veya göz denir. Üzerinde birkaç uyur göz bulunan dal parçası kalem denir. Yeni bitkinin kök kısmını oluşturan aşı kısmına ise anaç denir. Aşılama yöntemleri kalem aşıları ve göz aşıları olmak üzere iki şekilde incelenir ve türlere göre aşılamada başarı alanları çok farklılık gösterir. (Kaynak; Samsun Valiliği İl Tarım Müdürlüğü Süs Bitkileri Yetiştiriciliği)

  • İki vegetatif bitkinin parçalarını birleştirerek yeni bitkiler elde edilmeye yönelik bir yöntemdir.
  • Ekonomik anlamda çoğaltılması güç olan türlerin çoğaltılmasını kolaylaştır.
  • Ağaçların zarar gören kısımlarını onarmada kullanılır.

Aşıda başarıyı etkileyen faktörleri şu şekilde sıralamak mümkün;

  • Uyuşmazlık
  • Bitki cinsi
  • Aşılama ile bunu izleyen dönemde ortamın sıcaklık ve nem koşulları
  • Anacın gelişme durumu
  • Aşılama tekniği
  • Hastalık ve zararlılar
3- Özelleşmiş Gövde ve Köklerle Üretim

Oldukça yaygın bir üretim şeklidir. Bitkinin vegetatif organları ile çoğaltılmasıdır.

Vegatatif organlar nelerdir?

– Soğanlar, soğan benzeri gövdeler, yumrular, yumrukökler, rizomlar ve yalancı soğanlar.

Özelleşmiş gövde ve köklerle üretimde, çoğaltma yöntemi seçilmeden önce, bitkinin türünün hangi üretim yöntemine daha iyi yanıt verdiği bilinmelidir. Amaca göre kullanılacak yöntem seçilmelidir. (ankara.edu.tr – Özelleşmiş Gövde Tipleri ile Çoğaltma)

4- Doku Kültürü ile Üretim

Latince ismi “invitro” olan doku kültürü ile üretim yönteminde bitkilerin tohumlarından, gövdelerinden, tepe ve yan tomurcuklarından, yapraklarından ve daha başka organlarından alınan küçük parçalardan, hijyenik koşullar altında yeni bitkiler elde edilir.

Doku Kültürü İle Üretimin Faydaları ve Özellikleri
  • Homojen yapıda ve çok sayıda bitkinin daha kısa sürede üretilmesi sağlanır.
  • Diğer yöntemlerle üretimi zor olan bazı bitkilerin üretimi için kullanılır.
  • Üretimin mevsimi yoktur, yıl boyunca üretim yapılabilir.
  • Fazla miktarda anaç gerekmez.

Laboratuvar kurulum aşamasındaki fazla maliyet, kullanılacak kimyasal maddelerin temininde yaşanabilen aksilikler, uzman eleman noksanlığı ve aşırı hassas bir çalışma gerektirmesi nedeni ile Doku kültürü ile Üretim oldukça zordur.

özelleşmiş gövdelerde üretim yötemleri
Özelleşmiş Gövdelerde Üretim Yöntemleri Kaynak: MEGEP
5- Ayırma ve Bölme ile Üretim

Küçük çaplı üretimlerde kullanılan bir üretim yöntemidir. Bu yöntemi kullanmak için bitkinin kök yapısının kazık kök yapısında olmaması gerekir. Ayırma için en uygun zaman havaların çok sıcak ve soğuk olmadığı zamanlardır. Bu sebeple ilkbahar ve sonbahar ayları idealdir.

Ayırma işlemi ile çoğaltma yapmak için, kök kitlesi ile birlikte topraktan çıkarılır, etrafındaki toprak dökülsün diye çok hafifçe köke vurulur.

Bu esnada eğer yeni bitkiler, ana bitkiden ayrılmazsa steril bir bıçak yardımı ile alınır. ve köklü yeni sürgünler hemen bir saksıya dikilir. Nemli torf ile üzeri kaplanır.

Bölme işlemi sırasında, alınan parçada mutlaka göz, soğan ve soğanımsı yumrulardan birer adet olmalıdır.

6- Daldırma ile Üretim

Ana bitkiye bağlı, ana bitkiden ayrılmamış bir dalın köklendirilmesidir. Daha sonra bu gövde bitkiden alınır.

Daldırmanın Özellikleri Yararları ve Zorlukları
  • Daldırma ile üretim yapılacak ortamın iyi havalanmış ve yeterince nemli olması gerekir. Toprağın güzel gübrelenmiş olması gayda sağlayacaktır.
  • Ayrılan yeni sürgün veya dal, bitkiden alındıktan sonra iki bitkiye de yeteri kadar su ve besin verilmeli, rutin bakımlara devam edilmelidir.
  • Doğal şekillerde oluşabilir bu sebeple basittir. Ekstra bir çaba istemeyeceği için de ucuzdur.
  • Daldırma yapılacak bitkinin dallarının kıvrılabilir, esnek bir yapıda olması gereklidir.
  • Eğer seri üretim yapılıyorsa, başka yöntemler kullanılacaktır bu sebeple maliyet artacaktır.
  • Basit daldırma, uç daldırma, hendek daldırma, tepe daldırması, yılankavi daldırma ve hava daldırması olmak üzere 6 çeşitte incelenebilir.
daldırma ile üretim
Daldırma Yöntemi ile Üretim. Görsel: bizimbahce.net

Uç daldırması yapılırken sürgün ucu kıvrılır ve toprağa gömülür. Adi daldırma yani basit daldırmada ise dal toprağa doğru bükülür. Toprağa doğru gelen yer toprakla örtülür ancak ucu dışarı çıkarılır. Hendek daldırma yapılırken dal bir hendeğe yatırılır. Etrafına toprak doldurulur ve köklerin diplerinde sürgünlerin oluşması beklenir. Tepe daldırması bitki dinlenme mevsimindeyken yapılır. Bu süre bitkiden bitkiye değişebilir ancak genellikle kış mevsimidir. Bitkinin tepesini toprak seviyesinde keserek köklenmeleri beklenir. Yılankavi daldırma denen yöntem ise basit daldırmaya benzer. Adi daldırmadan farklı olarak sürgün birkaç farklı noktadan daldırılır. Hava daldırması da bitkinin topraktan yüksekte bulunan dallarının küçük bir yara aldırılıp başka bir ortamda köklendirilmesi ile olur.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir