Evlerimizde, bahçelerimizde bizlere yoldaşlık eden mis kokulu çiçeklerimiz, güzel görünümlü bitkilerimiz nasıl çoğaltılır öğrenmek ister misiniz?
O zaman lafı hiç dolandırmadan çiçekler nasıl çoğaltılır, bitki çoğaltma yöntemleri nelerdir anlatmaya başlayalım.
Bahçemizdeki bitkileri çoğaltmanın 2 ana yöntemi vardır. Bunlar;
- Generatif çoğaltma
- Vegetatif çoğaltma
Generatif çoğaltma nedir?
Generatif çoğaltma aslında tohum ile çoğaltmadır. Çiçek açan bütün süs bitkilerinde bu yöntem kullanılabilir. Özellikle vegetatif üretim için yeterli anaç bitki bulunmadığı zamanlarda veya anaç bitki üretebilmek için tohumla çoğaltmaya başvurulur. Tohum ile çoğaltma yapabilmek için, tohumlarda şu özelliklerin bulunması gerekir;
- Hastalıklardan arındırılmış tohum
- Tohumlarda yüksek çimlenme yeteneği
- Başka ürünlere ait tohumlarla, yabancı ot tohumlarıyla ve yabancı maddelerle karışmamış tohum
Şebboy, lisyanhus, hüsnüyusuf, statis ve aster gibi kesme çiçekler, tohumla üretilen önemli çiçeklerdendir. (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü – Kesme Çiçek Yetiştiriciliği)
İpucu: Eğer tohumlarınız çimlenmeye çok müsait değilse, tohumların kabuklarını yumuşatmak, çimle engelleyici maddeleri yıkamak ve çimlenme süresini kısaltmak için tohumları yıkamayı deneyebilirsiniz.
Tohum Ekme Yöntemleri
Tohum ekme yöntemlerini dağınık ekim, sıraya ekim olarak ikiye ayırabiliriz. Sıraya ekimin bir şekli olan ayrı ayrı ekimi de dahil edersek toplamda 3 yöntem var demek mümkün.
Dağınık ekim, genellikle el ile tohumlar serpilerek yapılır. tohumlar çimlendiği anda hemen şaşırtılmalıdır. Bu yöntem kolay olsa da bakımı zordur. Dağınık ekimde yabancı otları temizlemek hayli uğraş ister
Şaşırtma Nedir? Bitkilerin tohumlarının ekildiği yerden, fideler oluştuktan sonradaimi yerlerine alma işlemine şaşırtma denir.
Sıraya ekim, dağınık ekime göre bakımı daha kolay bir ekim stilidir. Özellikle yerinde uzun süre kalacak olan bitkilerin) Çalıları, mini ağaçların vs.) bu yöntemi kullanarak üretilmesi tercih edilir. Tohum kaybını minimuma indiren yöntemdir.
Ayrı ayrı ekim ise sıraya ekimin bir başka şeklidir. Tohumların sıraya birbiri ile eşit, simetrik aralıklarla ekilmesi ile yapılır. Daha düzenlidir.
Sıraya ekimin üst görselde de görüleceği üzere 8 ayrı metodu vardır. Tohumla bitki yetiştirmede en önemli olan etkenler de ekim derinliği ve ekim zamanıdır.
Tohumumuzu en uygun yöntemi ile ekmeyi öğrendikten sonra, çiçeğimizin veya ağacımızın ilk aşamada çimlenmesi gerekiyor. Çimlenme, tohumdaki embriyonun uygun şartlarla buluştuğu zaman gelişerek ana bitkiye benzer bir bitkiyi vermek üzere tohumdan çıkıp serbest hale geçmesine denir.
Çimlenme tohumun bitkiye dönme aşamasındaki belki de en önemli adımdır çünkü eğer çimlenme olmazsa yapılan işlemlerin hiçbiri bir anlam ifade etmez. Çimlenmenin sağlıklı olmasını etkileyen bazı etkenler vardır.
Sağlıklı Bir Çimlenme Ortamı Nasıl Olmalıdır?
Sağlıklı iç ve dış faktörler önemlidir. İç faktörler tohumun yapısıdır. Çimlenmeye uygun olmasıdır. Dış faktörlerin en önemlileri de sulama, ışık, ısı ve oksijendir.
1 – Sulama
Su, tohumun çimlenmesinin başlaması için ve çimlenen bitkilerin yaşayabilmesi için ana faktörlerdendir. Suyun, toprak ve dolayısıyla tohum tarafından emilmesi ile çimlenme başlar. Suyu bu kadar önemli kılan bir başka sebep ise diğer faktörlerle ilişkili olmasıdır. Örnek vermek gerekirse, suyun tohum tarafından emilmesi bazı şartlara bağlıdır. Bunlar, tohumun kabuğunun dolayısıyla tohumun su geçirgenliği, sıcaklık oranı nem oranı vb. etkenlerdir.
Öğle sıcağında sulama yapılmamalı, gün ortasındaki sulamalardan kaçınılmalıdır.
Sulama sıklığı dikkatli ve düzenli olmalıdır. Sabahları, güneşin dik açı ile gelmeye başlamadığı zamanlarda sulama daha uygun olacaktır. Güneşten önce sulamanın yapılma sebebi toprağın çok nemli kalarak bitki köklerinin ve tohumların çürümesine engel olmaktır.
Sulamada drenaj çok önemlidir. Özellikle fazla sulama ile bir araya geldiği zaman havalanmayı azaltacak ve tohumları çürütecektir.
Bunların dışında çimlenmede toprak da önemli bir elemandır. Yüksek oranda tuz bulunduran topraklar dezavantajdır.
2- Sıcaklık
Isı oranı, çimlenmenin bir diğer hayati fonksiyonudur. Çimlenme süresini düzenler ve çimlenme sonrası oluşan fidelerin büyümesinde önemli bir rol oynar.
Düşük sıcaklıklarda çimlenme oranı düşük iken, fazla yüksek sıcaklıklar da çimlenme için çok uygun değilidir. Optimal sıcaklık çimlenme için yeterli olacaktır.
Ilıman iklimde yetiştirilen bitkilerin tohumlarının çimlenmek için ortalama 24-30°C sıcaklığa ihtiyacı vardır. Ancak
4,5-40°C arasında bulunan bu geniş sıcaklık aralığında da çimlenebilme yeteneğine sahip bitkiler mevcuttur.
3- Oksijen
Tohumlar da birer canlıdır. Bu sebeple her canlı gibi oksijene ihtiyaçları vardır. Tohumların canlılığı devam ettiği müddetçe solunum yapmaları gerekir.
Oksijenin az olması çimlenme için büyük bir dezavantajdır.
Oksijen miktarı azalırsa çimlenme durmaz ama hızı büyük ölçüde yavaşlar. Su maddesini anlatırken de belirttiğimiz gibi drenaj oksijen alınımında önemli bir öneme sahiptir. Fazla sulama yapıldığında toprak yüzeyi su ile dolacak, toprak boşlukları hava yerine su ile dolacak ve tohumlara oksijen geçirmeyi zorlaştıracaktır.
4- Işık
Bir diğer önemli çimlenme elemanı ise ışıktır. Işık özellikle bazı tür tohumlarda çimlenmeyi uyarıcı bir faktör olsa da çoğu zaman çimlenme sonrasındaki büyümede daha etkin bir görev alır. Eğer ışığın az olduğu bir ortam mevcut ise çıkan fideler sarı renkli ve cılız olabilirler.
Işığın az olduğu ortamlarda fideler ince ve uzundur. Uzun olma sebepler ışığa ulaşma çabalarıdır.
Eğer ince uzun, sarı ve cılız fideler yerine kısa, kalın ve güçlü fideler yetiştirmek istiyorsanız ışık oranını çok iyi ayarlamanız gerekir. Bitkilerinize yeterli derecede ışık sağlamalı, fazla veya zayıf ışık ile zarar görmelerine engel olmalısınız.
Bir diğer bitki çoğaltma yöntemi ise Vegetatif çoğaltmadır. Bu çoğaltma yöntemi bitkilerin değişik yaşlardaki gövde ve dal parçalarının, büyüme uçlarındaki dokuları, kökleri, yaprakları ya da değişikliğe uğramış gövde ve kök parçaları kullanılarak yapılır.
Vegatatif Üretim Yöntemleri Çelikle Üretim, Aşı ile Üretim, Özelleşmiş Gövde ve Köklerle Üretim, Doku Kültürü ile Üretim, Ayırma ve Bölme ile Üretim ve Daldırma ile Üretim olmak üzere 6 şekilde gerçekleştirilebilir.
Bunları kısaca şu şekilde açıklayabiliriz.
Çelikle Üretim; Bir bitkinin gövde ve dal parçalarının ana bitkiden kesilip uygun çevre koşulları altında başka bir yerde
köklendirilmesi.
Aşı ile Üretim; Çoğaltılmak istenen bitkinin bir parçasını, anaç olarak kullanılacak başka bir bitki ile kaynaştırarak tek bitki olarak geliştirme yöntemidir.
Özelleşmiş Gövde ve Köklerle Üretim; Soğanlar, yumrular, yumru kökler ve rizomlar gibi özleşmiş vegatatif organlarla çoğaltmadır.
Doku Kültürü ile Üretim; Bitkilerin değişik organlarından çok küçük parçacıklar alınarak yeni bitkiler elde edilmesi ile gerçekleşen bir çoğaltma şeklidir.
Ayırma ve Bölme ile Üretim; Kökleri kazık kök yapısında olmayan ve birden fazla sürgün oluşturan küçük çaplı bitkiler bu şekilde üretilir.
Daldırma ile Üretim; Ana bitkiye bağlı olacak şekilde gövdenin veya sürgünün köklendirilmeye alınması ile gerçekleşen üretim şeklidir.
Kaynaklar:
