Bitkiler güneş, su ve toprak ile beslenirler. Yani en azından büyük bir kısmı. Fakat bazıları var ki, üzerine konan böceği kapıp kendine bir ziyafet çekiyor! Bitkiler aleminin en ilginç çiçekleri, etobur bitkileri inceleyeceğiz bu yazımızda!
Etobur bitkiler, isimlerinden de anlaşılacağı gibi besinleri diğer bitkiler gibi su ya da toprak yoluyla alabilen değil, böcek ve benzer canlıları ağız benzeri yaprakları ile yakalayan ve salgıladıkları enzimlerle onların faydalı kısımlarını sindirebilen canlılardır. Bataklık ve besinden yoksun topraklarda yetişen bu bitkiler, zamanla dışarıdan besin bulmak zorunda kaldıkları için böyle bir evrim geçirmişlerdir. Eğitim Bilişim Ağı Sosyal Eğitim Platformu, etobur bitkiler hakkında bilgi verirken bu bitkilerin bilhassa bataklık alanlarda sinek, böcek yiyerek ekolojiye faydalı olabileceğini dile getiriyor.
Böcekleri ve hatta kuş ve fare gibi daha büyük hayvanları yakalamak için farklı yöntemler geliştirmişlerdir. Bu yöntemler aktif kapan ve pasif kapan diye ikiye ayrılır. Venüs Sinek Kapanı (Dionaea muscipula), aktif kapana en iyi örnektir. Bu etobur bitki, böceklerin ilgisini çekmek için aromalı bir nektar salgılar ve bitkinin kapan şeklindeki yaprağına konduğu zaman, kapan aniden saniyenin otuzda biri hızında kapanır. Ardından sonuç belli, böcek bir daha dışarı çıkamaz. Bitki, böceği bir hafta içinde hazmeder ve geriye sadece böceğin atıkları kalır. Arracenia, Drosera, Nepenthes, Heliamphora, Pinguicula ve Drosaphyllum gibi etobur bitkiler de pasif kapan türündendir. Pasif kapanlar da kendi içlerinde ikiye ayrılır. Eskiden kullanılan sinek kağıtları ile aynı mantığa sahip, şekerli ve yapışkan damlacıklar üreten yapraklara yapışan sinekler ve böcekler, buradan kurtulamazlar.
Hem aktif hem de pasif özellikteki Drosera bitkisi, yapışkan yapraklarına konan böcekleri daha sonra bu yaprakla sarmalayarak, böceği hazmeder. Aktif yapışkan yapraklara sahip olan Drosera, uçları yapışkan ve kırmızı bir tür pigment içeren uzun ve kısa tüyleriyle avlanır. Yaprağın ortasında bulunan kısa tüylere dokunan böcek, bu sinyalin uzun tüylere iletilmesiyle tuzağa düşmüş olur.
Pasif kapan türünün daha yaygın bir diğer türü de sürahi kapanlardır. Bu tür bitkilerde (Nepenthes, Sarracenia ve Heliamphora) bitkinin birçok sürahi şeklinde kapanı vardır ve bu kapanların içi sindirim enzimi içeren sıvılarla doludur. Yine böcekler için cezbedici bir aromaya sahip bu sıvıdan içmek için bitkinin içine doğru ilerleyen böcekler, kapanın içindeki suya düşerler ama bir daha dışarı çıkamazlar. Nepenthes cinsi sürahi kapana sahip olan bitkinin fare ve kuşları bu yöntemle avladıkları bilinmektedir.
Sadece toprağın üzerindeki böcekleri değil, su altındaki böcekleri yiyebilen aktif kapanlı etobur bitkiler de vardır. Suda yaşayan tek böcek yiyen bitki Utricularia‘dır. Etobur bitkilerden olan Pinguicula (yağ çanağı) gibi bitkiler yapışkan ve kaygan yüzeyli yapraklarıyla üzerlerine konan böcekleri ipliksi bir salgının içine alırlar. Bu salgının içinde bulunan protaz, lipaz ve asit fosfataz gibi enzimler böceğin sindirilmesini sağlar.
Bir diğer etobur bitki ise Sundew‘dir. Bu bitkinin kaktüs gibi uzun duyargaları vardır ve bunlar böceğe doğru uzanır ve ona yapışır. Bu andan itibaren tuzak harekete geçer, ortadaki kısa duyargaların dış tarafında bulunan uzun duyargalar bir kafes gibi böceğin üzerine kapanırlar. Böcek bu tuzağın içindeki enzimler tarafından sindirilir.
Peki evde etobur bitki yetiştirme tehlikeli midir?
Etçil bitki dediğimiz zaman aklınıza parmağınızı kapıp parçalayan bir çiçek gelmemeli. Bu bitkilerin canlıları kapabilecekleri alanlar yalnızca sinek ve böceklere yeteri kadar büyüklükte. (En azından evde yetiştirebilecekleriniz)
Etobur Bitki Bakımı
Etobur bitkilerin bakımı kolaydır. Kendi kendine beslenebilen bir bitki sizden ne istesin ki? İşin şakası bir yana, etobur da olsa o bit bitki ve elbette eğer doğal ortamında değilse sizin bakımınıza ihtiyacı var. Evde en çok yetiştirilen etobur bitki Sinek Kapandır. İyi bakılırsa 30 seneyi aşkın süre ile yaşadığı bilinmektedir.
- Etobur bitkileri sulama oldukça önemli bir bakımdır. Standart bir saksı çiçeği sular gibi sulanmamalıdır. Öncelikle musluktan doldurduğunuz suyu doğrudan bitkinize vermemelisiniz. Aynı şekilde içtiğiniz sulardan da vermek çok doğru bir seçim değildir. Etobur bitkilerin sulama suyunda mineral olmamalı, ya da çok az olmalıdır. Bu sebeple işlenmiş ve ilaçlanmış sular ile sulanmamalıdır. Yağmur suyu biriktirebiliyorsanız bitkiniz için en güzel sulama biçimi bu yol olacaktır. Şayet böyle bir imkanınız yok ise klimalarınızdan damlayan sular, eczanelerden satın alabileceğiniz saf su veya mineral bakımından zengin olmayan kapalı sular tercih edilebilir.
- Etobur bitkiler nemli ortamları severler. Fakatyine de toprağın üst yüzeyi kurumadıkça fazla su verilmemelidir.
- Etobur bitkinizin güneş alması gerekir. Gün içerisinde özellikle güneş alabileceği bir pencere kenarına konumlandırabilirsiniz. Eğer çok fazla güneş ışığı almayan bir odada ise yapay bir ışık ile onu kandırabilirsiniz.
- Etobur bitkiniz için toprak seçerken aynı sulama suyundaki gibi mümkün olduğunca besin değeri düşük olanını seçmeniz gerekir. Bahçe toprağı kesinlikle kullanılmamalıdır. Toprak kesinlikle gübrelenmemeli, besin takviyesi yapılmamalıdır. Bu durum diğer bitkilerin aksine etçil bitkileri öldürür.
- Etobur bitkiler evcil hayvanlar gibi değillerdir ve bakımları da o şekilde yapılmaz. Yani bitkiniz sırf et de yiyebiliyor diye onu beslemeniz gerekmez. Hatta onun doğal beslenme koşullarını bozmanıza sebep olur. Yeterli ışık ve sulama ile doğru toprakta bakılan bir etobur bitki kendi kendine beslenebilir. Ayrıca siz fark etmeden birkaç sinek ve böceği de mideye indirecektir.
